Ovoga dana praznuju se dva događaja u vezi sa Časnim Krstom Hristovim: Prvo pronalazak Časnog Krsta na Golgoti, i drugo povratak Časnog Krsta iz Persije opet u Jerusalim.

Ovaj praznik još se zove i Vozdviženje Časnog krsta.

Ustanovljen je godinu dana poslije Prvog vaseljenskog sabora u Nikeji, održanog 326. godine, u vrijeme cara Konstantina, koji je Milanskim ediktom (313. godine) priznao hrišćanstvo kao zvaničnu vjeroispovest, odnosno slavi se još od prvih godina zvanične hrišćanske propovjedi.

Najveći krstovdanski vašar u Gornjoj Pčinji priređuje se u Radovnici, ispod crkve pored rijeke Pčinje, gdje je podignuto nekoliko sjenika koji se koriste za vašar. Ljudi rano dolaze da prodaju i kupuju stoku, sve do podne, a od podne dolaze oni koji žele da se vide, da budu viđeni. Ostaje dokle ko može.

Krstovdan se slavi kao krsna slava.

Ko se krstom krsti, taj Krstovdan posti - poznata je naša izreka, pa vijernici uglavnom poste na hlebu i vodi, dok je hrana životinjskog porijekla strogo zabranjena.

Na Krstovdan je dobro da poslodavci isplate svoje radnike.

Ovo je stari običaj je nastao u stara vremena kada se u  svim selima isplaćivali poljaci (radnici), koji čuvaju polja od Đurđevdana do Krstovdana i koji teraju ptice i naplaćuju globe od onih čija stoka pravi štete na tuđim njivama. Isplaćuje se onoliko koliko je dogovoreno ο Đurđevdanu.

Dok za mnoge druge praznike koji su obiljeleženi crvenim slovom važi da ne treba spremati kuću, usisavati i raditi druge kućne poslove, na Krstovdan je obrnuto.

Na današnji dan je dobro urediti kuću i tako je, uslovno rečeno, pripremiti za zimu.

Na jesenji Krstovdan prema drevnim običajima bere i posvećuje bosiljak. Na zimski Krstovdan, koji je uoči Bogojavljenja 18. januara, po predanju se ukrštaju vjetrovi.

U crkvi se tog dana krst stavlja u vodu, i ako se voda smrzne očekuje se dolazak rodne godine, a ako se voda ne smrzne, vjeruje se da će sledeća godina biti "oskudna i bolešljiva".

Ranije su se ljudi strogo držali posta na ovaj dan.

Stari je običaj da se na ovaj dan stoka premazuje katranom u znaku krsta da bi se zaštitila od bolesti. U narodu se vjeruje da se na Krstovdan zmije povuku na počinak i da ih od tada više nema.

U našem narodu se vjeruje da na Krstovdan - 11. po starom, odnosno 27. septembra po novom kalendaru, treba iskopati rupe za sađenje voćaka, kako bi im se grane što više razgranale.

Alo.rs