Petar I Petrović Njegoš (1748-1830) izuzetna je ličnost crnogorske istorije, možda i najveća – milenijumska. On nije bio vladar velike, već jedne male zemlje, koja nekoliko stoljeća brani svoj ontološki opstanak i slobodu
Četiri i po decenije (1784-1830) bio je živa crnogorska institucija: vladika – vladar i duhovnik, državnik i vojskovođa, zakonotvorac i zakonodavac, diplomata, ratnik i umirnik, mirotvorac, prorok i vizionar, besjednik i pjesnik, istoriopisac, narodni podvižnik i mučenik, gospodar i sluga svoga naroda i otačastva, učen, mudar i misaon, poliglota, visoko moralan čovjek, vitez i svetac – velikan od ovog ljudskog i onog božanskog svijeta.
U oreolu slave i svetosti, Petar I je kultna istorijska ličnost. Utemeljivač je i arhitekta novovjekovnog sazdanja crnogorske nacionalne države i apostol crnogorske slobode, državne samostalnosti i nezavisnosti.
Lični autoritet i moralna načela
Crnom Gorom i Crnogorcima je upravljao ne samo zakonskom stegom i pravnim normama nego i ličnim autoritetom, moralnim načelima, zapanjujućom snagom jezika i svojom moćnom riječju. To je vrijeme nakon „besudnog doba“ u „besudnoj zemlji“. Od velikog broja koje je Petar I napisao raznim povodima u toku svoje duge vladavine sačuvano je 332 poslanice
On nije bio vladar velike, već jedne male zemlje, koja nekoliko stoljeća brani svoj ontološki opstanak i slobodu. Pred imperativom postojanja Crna Gora se našla kao na početku stvaranja svijeta: “U početku bijaše Riječ, i Riječ bijaše u Boga i Bog bijaše Riječ. Ona bijaše u početku Boga“ (Jovan, 1, 1.2). Iako nije pretendovala da bude i Logos, moćna riječ Petra I bila je zadivljujuće snažna i veličanstvena.
Vladika crnogorski, koga su još za života nazivali Svetim, bio je sav posvećen svome narodu i otačastvu.
Obilazio je, usuđivao i mirio zavađena crnogorska bratstva i plemena, radeći na njihovom istorijskom, političkom i duhovnom jedinstvu i sveopštoj obnovi. On je od 1785. godine pisao poslanice narodu, plemenima, bratstvima i glavarima i na taj način komunicirao sa njima, nastojeći da na njih utiče da se oslobađaju rđavih navika i okoštale tradicije, zlih djela i postupaka, nemoralnog ponašanja i svega što se kosi sa elementarnom etikom i normama običajnog i pisanog prava.
Poslanice se kao poseban vid saobraćanja vladara sa narodom svrstavaju u književno-istorijske spise, s jedne strane, a u dokumentarnu građu i izvore, s druge. To su, u stvari, epistole koje spadaju u epistolarnu književnost.
Od velikog broja koje je Petar I napisao raznim povodima u toku svoje duge vladavine sačuvano je 332 poslanice. U Arhivskom odjeljenju Državnog muzeja na Cetinju čuva se 219 poslanica u rukopisu (od toga je 50 propalo; 26 su sa originala prepisali vladičini sekretari), dok štampanih (čiji su originali u rukopisu izgubljeni) ima 113.
Pod poslanicom se obično podrazumijeva “ono što je poslano“, pismena poruka, posebno pismo poslano većem broju osoba, a može da bude “službena poruka vladara narodu“ ili zakonodavnom tijelu ili poruka crkvenog poglavara sveštenstvu i pastvi.
Poslanicama se zovu i apostolska pisma u Novom zavjetu. Međutim, Poslanice Petra I su po mnogo čemu jedinstvene, štiva sui generis. Sam naziv poslanica, koji u odnosu na pisma i slične oblike korespondencije ima opšti karakter, daje takvim tekstovima svečanu intonaciju i zvaničniji ton.
(Izvor:Vijesti)
