Srpska pravoslavna crkva slavi Svetog Nikolu Čudotvorca, jednog od najvećih hrišćanskih svetitelja, zaštitnika putnika, moreplovaca, ribara i splavara.

Procjenjuje se da skoro polovina pravoslavaca slavi Svetog Nikolu, dok druga polovina, kako se kaže, ide u goste. Posvećeno mu je više od 600 crkava.

Sveti Nikola je slava nepromenljivog datuma – 6. decembra po starom, odnosno 19. decembra po novom kalendaru, na dan kada je 343. godine taj svetitelj preminuo.

Sveti Nikola se slavi i 22. maja, u znak sjećanja na dan kada su njegove mošti 1096. godine prenijete iz Mira u Likiji u tada pravoslavni Bari, u Italiji, i položene u Crkvu Svetog Jovana Preteče, koja je ubrzo postala stecište hodočasnika.

Sveti Nikola, arhiepiskop mirlikijski, slavi se u cijelom hrišćanskom svijetu. Praznuje se kao dečji praznik u zemljama zapadne Evrope, jer tada djeca, ako su bila poslušna, dobijaju poklone.

Sveti Nikola je rođen u gradu Patara u oblasti Likija u Maloj Aziji, od roditelja Teofana i None, u vrijeme rimskog cara Valerijana. Još kao dijete Nikola je pokazivao neobične duševne darove. Kada je odrastao i izučio škole, želio je da stupi u sveštenički čin, pa ga je njegov stric, arhiepiskop, "proizveo" za sveštenika grada Mira.

Svoj duhovni život počeo je u manastiru Novi Sion, gdje se i zamonašio. Posle smrti roditelja, svu naslijeđenu imovinu razdijelio je siromašnima.

Prema predanju, vođen čudesnim glasom krenuo je u narod da širi vjeru, pravdu i milosrđe i već je svojom pojavom donosio utjehu, mir i dobru volju.

Sveti Nikola pada u vrijeme velikog božićnog posta, pa vjernici pripremaju isključivo ribu i drugu posnu hranu.

Za Svetog se Nikolu ne vezuje dovoljan broj lokalnih običaja i verovanja u odnosu na činjenicu da je Nikoljdan najveće i najšire rasprostranjeno krsno ime. Mnogi ga svetkuju isključivo prema osnovnim načelima pripreme slave. Uglavnom su zabilježena vjerovanja žena i molitve koje mu upućuju na ovaj veliki praznik – nerotkinje upravo njega mole za porod, ponegdje je zabranjeno obavljanje takozvanih ženskih ručnih radova.

Osim što se praznuje kao najveće krsno ime, Sveti Nikolaj Čudotvorac takođe je esnafska slava, odnosno zaštitnik zanata lađara, splavara, ribara i vodeničara. Zbog toga se još naziva vodena slava. Takođe se u narodu smatra da je zaštitnik putnika i sirotinje.

Dešava se da ukoliko otac dijeli slavu na sinove jedan uzme za krsnu slavu zimskog Svetog Nikolaja, a drugi ljetnjeg, kako bi mogli da se o slavi uzajamno posjećuju. 

Budući da je Sveti Nikola poznat i kao zaštitnik djece, od davnina je postojao običaj da se na dan kada se ovaj svetac slavi, daruju djeca orasima, jabukama i slatkišima.