Svjedočimo vremenu kada bjesni rat u Ukrajini zbog ruske agresije na suverenu zemlju i njen teritorijalni integritet, koji za sobom sije smrt i pustoš u zemlji, a Evropa se bori sa krizom na različitim poljima, od kojih je zavisnost od ruskih energenata među najvećima.

Nedavno je EU najavila REPowerEU plan, u kojem je jasno navedeno da želi da pojača napore za zelenu i pravednu energetsku tranziciju, poveća uštede energije i efikasnosti u smanjenju pritiska na cijene, jačanje razvoja obnovljivih izvora energije i vodonika kao i jačanje energetske diplomatije. U planu je jasno navedeno da je podrška u ovom dijelu obezbijeđena i za Zapadni Balkan.

Situacija u našem regionu je takođe zabrinjavajuća – globalni rast cijena energenata doveo je do njihovog poskupljenja u svim državama Zapadnog Balkana koje se prelilo na povećanje cijena svih ostalih roba i usluga koje galopiraju na gotovo dnevnom nivou.

Dok EU očajnički traži način da uveze gas, čak i po istorijski najvišim cijenama, crnogorski susjedi, kao što je Hrvatska, već proizvode ovaj energent i istražuju opcije za dalji razvoj, a naša država nemoćno gleda u cijene nafte i pribjegava smanjenju akciza kako bi pokušala da ublaži uticaj talasa poskupljenja na životni standard građana i poslovanje privrede.

Prvo istražno bušenje nafte u crnogorskom podmorju, koje je sproveo konzorcijum kompanija Eni i Novatek, nije donijelo očekivane rezultate, jer, kako je saopšteno početkom godine iz Ministarstva kapitalnih investicija, nafte nema. U Ministarstvu kako su ranije kazali nemaju informacija da li će pomenuti konzorcijum sprovesti drugi dio projekta istraživanja koji se odnosi na gasni prospekt.

Energean, kompanija koja trenutno sprovodi najveću kampanju bušenja na Mediteranu, blizu obala Izraela, gdje su se desila dva otkrića gasa u posljednje tri godine, spremna je da nastavi sa istražnim bušenjem, ali se suočava sa poteškoćama da pronađe partnera usled neizvjesnosti povezanom sa globalnom krizom izazvanom ratom u Ukrajini.

Prema ranijim saopštenjima Energean-a, kompanija ostaje posvećena projektu u Crnoj Gori i ulaže konstante napore da stvori uslove za dalju realizaciju projekta koji dugoročno doprinosi ostvarivanju strateških ciljeva Crne Gore u kontektsu energetske tranzicije i postizanja energetske sigurnosti. Energean vjeruje da gasa u Crnoj Gori ima, te da se radi o korisnoj investiciji za energetski sektor Crne Gore koja će imati višestruke multiplikativne efekte i benefite na razvoj privrede i poboljšanje životnog standarda građana.

Postoji više razloga zbog kojih Crna Gora treba da nastavi sa istraživanjem gasa sa značajnim pozitivnim efektima na politički i socio-ekonomski okvir u zemlji. Sa novim Jadranskim gasovodom koji će Crnu Goru približiti evropskim tržištima gasa, geopolitička uloga zemlje će se značajno unaprijediti. Kao članica Evropske energetske zajednice, Crna Gora bi mogla da obezbijedi izvore finansiranja za razvoj svoje gasne infrastrukture.

Pronalazak gasa bi donio ogroman stimulans za privredu, čineći je otpornijom na globalne turbulencije, izazvane različitim dešavanjima – poput rata u Ukrajini, na primjer. Otkriće nacionalnih rezervi gasa podrazumijevalo bi jeftinije cijene električne energije za lokalnu privredu i domaćinstva. Gas bi predstavljao još jedan izvor za proizvodnju čiste energije koja se može izvoziti. Dodatno, stvorila bi se mogućnost za privredne subjekte u različitim sektorima – energetskom sektoru, ali i građevinarstvu, turizmu itd, da koristite gas i da na taj način svoju proizvodnju učine jeftinijom.

Crna Gora je, u skladu sa propisima Evropske unije, uspostavila pravni okvir za nacionalni sistem trgovine emisijama CO2, što je prepoznato i u izvještaju Evropske komisije za 2020. godinu jer je usvajanje ovih propisa predstavljalo jedan od preduslova za pregovore o pristupanju Evropske unije u poglavlju 27 – Životna sredina i klimatske promjene.

Najveći emiter CO2 je državna Elektroprivreda (EPCG) koja je prinuđena da plaća oko 20 miliona eura godišnje na ime emisionih kredita. Smanjenje ili čak potpuno eliminisanje emisije CO2 razvojem projekata prikupljanja i skladištenja CO2, rezultiralo bi smanjenjem cijena električne energije za crnogorske potrošače – a to je slučaj i sa većinom proizvoda čiju cijenu diktira cijena električne energije.

Globalna energetska zajednica, Evropska komisija i druge organizacije prepoznaju gas kao zeleno fosilno gorivo energetske tranzicije, za razliku od uglja koji je okarakterisan kao ekološki neprihvatljiv. U tom smislu, prirodni gas ima važnu ulogu u energetskoj tranziciji kod nesporne činjenice da u procesu dekarbonizacije ima ulogu tranzicionog energenta.

Šansu u tome je vidjela i Albanija koja razvija svoje Delvina gasno polje, a grčki premijer je nedavno najavio da će ta država nastaviti sa istraživanjem gasnih resursa na više lokacija, počevši od Janjine u zapadnoj Grčkoj, oblasti koja je samo 440 kilometara udaljena od Podgorice.

CdM