Početak zatvaranja pregovaračkih poglavlja sa EU zavisi od postizanja širokog političkog konsenzusa o izboru čelnika pravosudnih institucija, kako bi sudstvo, tužilaštvo i Ustavni sud profunkcionisali u punom kapacitetu.

O tome, međutim, nema dogovora ključnih političkih aktera u državi.

Iz Ministarstva evropskih poslova nijesu odgovorili na upit Radija Slobodna Evropa (RSE) da prokomentarišu nepostojanje političkog dogovora i podrške u parlamentu za izbor ključnih predstavnika pravosudnih funkcija.

Takođe, RSE nije dobio odgovor na pitanje – da li u Ministarstvu smatraju da političke partije zbog svojih partijskih interesa i kalkulacija podrivaju proces integracija u EU?

Ko je sve u blokadi?

Skupština Crne Gore nije na vanrednoj sjednici 17. avgusta izabrala članove Sudskog savjeta, za šta je bila neophodna podrška dvije trećine poslanika (54) od ukupno 81, koliko ih ima u parlamentu.

Savjet ima deset članova kojima je mandat četiri godine, ali je postojećim iz redova uglednih pravnika produženo v.d. stanje, jer poslanici u Skupštini ne mogu da se dogovore o izboru novih članova od 2018. godine, kada im je prestao puni mandat.

Pošto je propao prvi pokušaj izbora četiri člana Savjeta iz redova uglednih pravnika, drugi krug glasanja može biti održan najranije za mjesec, a kandidatima će za izbor biti neophodni glasovi tri petine poslanika u parlamentu (49 glasova).

Sudski savjet je institucija koja bira i postavlja sudije, odnosno treba da obezbijedi nezavisnost, samostalnost, odgovornost i profesionalnost sudova i sudija.

Krajem jula propao je treći pokušaj za izbor četvoro sudija Ustavnog suda jer nijedan od predloženih kandidata, koji su se prijavili na tri javna poziva, nije dobio potrebnu većinu članova Ustavnog odbora u Skupštini.

Od ukupno sedam sudija Ustavnog suda, Crna Gora ima četiri, od kojih jedan 13. septembra odlazi u penziju. Sudije Ustavnog suda bira parlament na 12 godina, dvotrećinskom, odnosno tropetinskom većinom glasova poslanika.

Crna Gora još čeka i na izbor novog vrhovnog državnog tužioca, koji je skoro tri godine u v. d.(vršilac dužnosti) stanju.

Vršiteljki dužnosti Višeg državnog tužilaštva Maji Jovanović je krajem jula Tužilački savjet ponovo produžio šestomjesečni mandat. Ona je treći tužilac koji tu funkciju obavlja kao vršilac dužnosti (v. d.).

Vrhovno državno tužilaštvo Crne Gore je u v. d. stanju od početka oktobra 2019. godine, kada je Ivici Stankoviću istekao petogodišnji mandat.

“Ove tri stvari (Sudski savjet, Ustavni sud, Vrhovno državno tužilaštvo) se godinama vuku kao strvina Crnom Gorom i niko ne želi da to rješava. Razlozi su isključivo političke prirode jer su političari prvo urušili te institucije, a onda ih namjerno ostavili da ovako životare”, ocjenjuje profesor Blagota Mitrić.

Bez Ustavnog suda sporno održavanje izbora

Kao najpogubniju za funkcionisanje pravosudnog sistema Mitrić ističe činjenicu da će Ustavni sud, koji inače radi u okrnjenom sastavu, uskoro ostati i bez četvrtog člana i tako izgubiti kvorum za donošenje ključnih odluka.

Bez funkcionalnog Ustavnog suda nema uslova za održavanje izbora, upozorava Mitrić.

“Uloga Ustavnog suda je krucijalna kada su izbori u pitanju. Ne možete organizovati izbore ako nemate ključni organ koji rješava sporove o regularnosti, rezultatima i eventualnim sporovima u vezi sa izborima”, riječi su Mitrića.

Mitrić sumnja da pojedini politički subjekti namjerno opstruiraju popunjavanje Ustavnog suda kako bi odgodili lokalne izbore u više crnogorskih gradova, koje je predsjednik države Milo Đukanović zakazao za 23. oktobar ove godine.

Zastoj u reformi pravosuđa blokira evropski put

Tea Gorjanc Prelević iz Akcije za ljudska prava kaže za RSE da su političari iznevjerili opšti interes građana, koji u velikoj većini žele da Crna Gora uđe u EU.

“Pokazalo se da je pristupanje EU samo deklarativan cilj, a da su bili preči pojedinačni partijski interesi, da se podrži interes Srpske pravoslavne crkve za zaključenjem onakvog Temeljnog ugovora, da se odlože izbori jer Ustavni sud ne može da funkcioniše”, smatra Gorjanc Prelević.

Ona podsjeća da poslanici više od osam godina nisu u stanju da izaberu sve članove Sudskog savjeta, da od 18 kandidata za sudije Ustavnog suda nisu izabrali baš ni jednog, te da je Vrhovno državno tužilaštvo u produženom v. d. mandatu, jer je procedura za taj izbor u Skupštini ignorisana više od godinu.

“Osnovni zadatak Vlade i Skupštine je bio da se obezbijedi rad pravosuđa putem pomenutih izbora. Trebalo je da se konačno pokaže da Crna Gora može da uspostavi organe za sprovođenje pravde, da može da funkcioniše kao ozbiljna država i da je opravdano da uđe u EU”, ističe Tea Gorjanc Prelević.

Problem je, navodi ona, što čak i da jesu obavljena sva imenovanja u pravosuđu, to opet ne bi bilo dovoljno za ispunjavanje privremenih mjerila za poglavlje 23 i dobijanje završnih mjerila.

“Jedino kako vidim da bi pristupanje EU moglo da se ubrza – su novi izbori, na kojima bi se povjerenje dalo novim ljudima”, navodi ona.

Reforme čekaju, odgađanja ne bi smjelo biti

Evropski zvaničnici su u više navrata pozivali Crnu Goru da ubrza reforme u ovoj oblasti, kako bi dobila završna mjerila do kraja godine.

Portparolka Evropske komisije Ana Pisonero Hernandez je za RSE kazala da nedostatak dugoročnih imenovanja u pravosuđu ima zabrinjavajući uticaj na njegovo ukupno funkcionisanje i na sposobnost da sprovodi pravdu.

“Kao što su jasno istakli predstavnici EU tokom nedavne posjete Crnoj Gori, zemlja treba hitno da sprovede ključne reforme vladavine prava. Nadamo se da trenutna politička dešavanja neće dalje odgađati sprovođenje evropskih reformi koje čekaju”, kazala je Pisonero Hernandez.

U maju ove godine Evropska komisija je u analizi za pregovaračka poglavlja 23 i 24, o vladavini prava i reformi pravosuđa upozorila, između ostalog, na politički uticaj na crnogorsko pravosuđe.

U tom dokumentu, u koji je RSE imao uvid, se konstatuje da se još čeka na određeni broj imenovanja, uključujući članove Sudskog savjeta, stalnog vrhovnog državnog tužioca i sudija Ustavnog suda.

Izvor: RSE