Prema saznanjima Pobjede, premijer, ali i ministri u tehničkom mandatu u susretima sa evropskim zvaničnicima nakon Nove godine koriste formulaciju da ,,taj program nije produžen“ jer formalno odluka prethodne Vlade istekla je 31. decembra 2022. godine. Prema imeđunarodnim izvorima Pobjede, predstavnici EU eksplicitno su tražili donošenje posebne odluke ili zaključka Vlade o ukidanju tog programa.

Odlazeći premijer Dritan Abazović rekao je juče da je Vlada uvažila zahtjev EU i da je 31. decembra prošle godine prestao program ekonomskog državljanstva. Abazović, međutim, nije rekao da li je, kada i kojom odlukom Vlada stopirala program ekonomskog državljanstva.

Da će Vlada ipak nastaviti sa odobravanjem ekonomskih državljanstava, možda u nešto manjem obimu, potvrđuju riječi odlazećeg premijera na sjednici Vlade da će se razmatrati samo oni zahtjevi koji su pristigli do 31. decembra 2022.

Novi model

Pobjedi izvor iz vrha izvršne vlasti saopštio je da premijer i ministri ekonomskog razvoja i finansija u tehničkom mandatu ubrzano traže novi model da se taj program nastavi, moguće po modelu koji se primjenjuje na Malti.

Prema ranijim informacijama našeg lista, Vlada Dritana Abazovića dodijelila je za osam mjeseci svog mandata preko 600 počasnih državljanstava mahom državljanima Ruske Federacije i Kine.

Podaci CGO pokazuju da je Vlada Dritana Abazovića od 31. avgusta do 8. novembra 2022. godine dodijelila novih 296 državljanstava, od 28. aprila do 1. jula predložila 325, a u period jul-avgust predložila ukupno sedam aplikanata. Prema informacijama Pobjede, većina predloženih državljanstava je dodijeljena pa se može govoriti o većim ciframa od ovih koje objavljujemo.

Abazović je krajem decembra prošle godine u Privrednoj komori priznao novinarima da ,,skoro svakodnevno“ potpisuje nove aplikacije za ekonomsko državljanstvo i da za svaki taj njegov potpis država dobija 250 hiljada eura. On je naveo da je to niska cijena za crnogorski pasoš i da bi projekat bio drugačiji da ga je on osmišljavao.

“Vlada je voljna da ukine dosadašnji program ekonomskog državljanstva jer mora na zahtjev Evropske unije, iako bi od njega mogla da izgradi cijeli auto-put. Tražimo alternativu kako bismo sličan program nastavili na način da bude prihvatljiv EU, a koji bi zadovoljio interese Crne Gore u ekonomskom razvoju“, kazao je tada Abazović.

Dosadašnji model je donio državi investicije od 300 miliona eura, a 70 miliona eura je korist budžeta od plaćenih naknada. Prijem zahtjeva za ekonomsko državljanstvo, prema sadašnjem modelu, ističe 31. decembra, ali nema zvanične odluke Vlade o ukidanju.

Kontroverze

Prijedlozi Abazovića i nastavak kontroverznog projekta ekonomskih državljanstava išli su nesmetano uprkos nekoliko eksplicitnih upozorenja iz Evropske komisije koji su oštro upozorili vlast u Crnoj Gori da prekine tu praksu.

Tako je komesar Evropske unije za spoljnu politiku i bezbjednost Žozep Borelj 14. jula u Podgorici direktno kazao da “EU od Crne Gore očekuje da ukine program ekonomskog državljanstva i uskladi viznu politiku sa politikom EU“.

“EU i Crnoj Gori je potrebna snažna politička posvećenost, iskreno angažovanje i uključivanje u izgradnju konsenzusa od strane svih relevantnih institucija i političkih aktera“, naveo je Borelj na zajedničkoj pres konferenciji sa Abazovićem. Iako je bilo najava da se taj projekat ukida krajem 2022. godine i dalje ne postoji konkretna odluka Vlade o obustavi tog programa.

U kratkom vremenskom periodu ukidanje ekonomskog državljanstva su, nakon Borelja, zvanično zatražili i holandska vlada, portparolka EK Ana Pisonero Hernandez, ali i, prema saznajima Pobjede, o tom spornom pitanju je bilo riječi i tokom posjete njemačkog izaslanika za Balkan Manuela Zaracina.

EK je u svom posljednjem Izvještaju za Crnu Goru za 2022. godinu ponovila ranije kritike na račun Programa ekonomskog državljanstva, naglašavajući i da je Vlada Abazovića, umjesto da uđe u fazu gašenja ovog programa, smanjila finansijske kriterijume, odnosno bankarsku garanciju za 2,5 miliona eura na milion eura, za prijem po osnovu ovog programa, ali i dodala neke druge privilegije već privilegovanim podnosiocima zahtjeva za ekonomsko državljanstvo.

“Ovaj program uspostavlja rizike kao što su pranje novca, utaja poreza, finansiranje terorizma, korupcija i infiltracija organizovanog kriminala i treba ga prekinuti“, kaže EK u generalnim preporukama. U dijelu gdje se ovo pitanje detaljno elaborira poruka je decidnija: “U svom četvrtom i petom izvještaju u okviru mehanizma suspenzije viza, EK je preporučila Crnoj Gori da što prije u potpunosti ukine šemu ekonomskog državljanstva“. Crna Gora još uvijek nije realizovala ovaj zahtjev.

Neiskren pristup: Rekli EU da je kraj, a potom formirali koordinaciono tijelo

Da Vlada ima krajnje neiskren pristup prema ispunjavanju svojih međunarodnih obaveza, svjedoči i činjenica da je i pored obećanja Briselu da će ukinuti program, 22. decembra - formirala koordinaciono tijelo za analizu i praćenje programa ekonomskog državljanstva?!

Kako se može vidjeti u dokumentu objavljenom na sajtu Vlade, Koordinaciono tijelo za analizu Posebnog programa ulaganja od posebnog značaja za privredni i ekonomski interes Crne Gore činiće predstavnici Ministarstava ekonomskog razvoja i turizma – predsjednik, te Ministarstva unutrašnjih poslova – potpredsjednik.

“Članovi će biti predstavnici ministarstava ekonomskog razvoja i turizma, finansija, pravde i vanjskih poslova. Takođe, biće izabran i po jedan član iz kabineta predsjednika Vlade i Generalnog sekretarijata Vlade. Članovi će biti i zaštitnik imovinsko-pravnih interesa Crne Gore, predstavnici Agencije za investicije, te Zajednice opština. Zadaci koordinacionog tijela biće da koordinira aktivnostima na praćenju realizacije Posebnog programa ulaganja i analizira njegove efekte, zatim da izvještava o realizaciji programa i sprovedenim aktivnostima, te da predlaže Vladi konkretne mjere“, navodi se na sajtu Vlade.