Upotreba ovog termina može se razumjeti kao metafora koja odslikava loše stanje javnih finansija i u određenom smislu može se opravdati "narativnom slobodom" u žaru političke borbe da se naglasi kompleksnost situacije. Međutim, ovako pretenciozne ocjene mogu izazvati određeni stepen panike i neizvjesnosti koja škodi stabilnosti ekonomije i međunarodnom ugledu – kazao je Vučinić i pozvao na dodatan oprez, naročito u situaciji globalne nestabilnosti.

Dosta je diskutabilno da li se stanje crnogorskih javnih finansija pogoršava ili popravlja na intervalu proteklih nekoliko godina. Neupitno je da postoje dvije komponente, pogoršanja i poboljšanja, koje su u dobroj mjeri uravnotežene. Pogoršanje može proisticati prvenstveno iz globalnih faktora, odnosno kontraktivnih mjera centralnih banaka oličenih u povećanjima kamatnih stopa, što povećava troškove zaduženja za sve privredne aktere, uključujući i države. Ipak, nije zanemarljiva uloga ni izuzetno ekspanzivnih monetarnih i fiskalnih politika Crne Gore u proteklom periodu. Neke od njih su imale dvojaki efekat pa su doprinijele i ekonomskom rastu – smatra Vučinić.

Prema njegovim navodima, poboljšanje je uzrokovano snažnim rastom ekonomije i posledičnim povećanjem prihoda države u odnosu na vrijeme kovida, što u dobroj mjeri predstavlja protivtežu negativnim faktorima.

 To se reflektuje i u smanjenju crnogorskog količnika javnog duga prema BDP-u, koji je trenutno na oko 70 odsto. To govori da država ima dosta manevarskog prostora i u prostorima najvećeg finansijskog stresa i skorog prispjeća kamata – ocijenio je Vučinić.

Primjeri Argentine i Grčke da služe kao opomena

Vučinić napominje da je Grčka 2015. objavila difolt (finansijsko neizvršavanje obaveza, kolokvijalno nazivano bankrot) i u trenutku objave imala je 177 odsto količnik javnog duga prema BDP-u.

 Takođe 2020. godine se desio difolt Libana na međunarodne obaveznice, količnik duga prema BDP-u je bio oko 150 odsto. Ipak primjer Argentine pokazuje da dug prema BDP-u nije jedini indikator koji treba pratiti. Uoči poslednjeg difolta, marta 2020. godine, odnos duga prema BDP-u je bio "samo" 89 odsto. Danak je ipak plaćen lošoj reputaciji države sticanoj u prethodnim decenijama, koji je uzrokovao skupa zaduženja koja su došla na naplatu – istakao je Vučinić.

Naročito opominje primjer Grčke čiji je kreditni rejting neposredno pred sam difolt munjevito degradiran nekoliko puta.

 Krivica nije samo u agencijama, već prvenstveno u samoj državi koja je falsifikovala svoje finansijske izvještaje u vremenu koje je prethodilo krizi – ističe Vučinić.

Vučinić dodaje da tri kredibilne agencije (Moody's, Fitch and S&P) nisu u skorije vrijeme revidirale kreditni rejting i izgled Crne Gore koji se kao u slučaju većine zemalja u razvoju nalazi u spekulativnoj (lošijoj) polovini tabele, ali na vrhu polovine i van spektra visokog kreditnog rizika.

 Odgovorna monetarna i fiskalna politika države mora biti usmjerena na potpuno isključivanje mogućnosti difolta (finansijsko neizvršavanje obaveza, kolokvijalno nazivano bankrot) koji obično ima izuzetno teške posljedice gubitak reputacije, metež na domaćem tržištu kapitala koji uzrokuje otežano finansiranje domaćih firmi, smanjenje BDP-a, najčešće veliku političku nestabilnost i što je možda najgore srozavanje kreditnog rejtinga i posledična skupa zaduživanja. Time se vezuju ruke državi za sve buduće razvojne politike – navodi Vučinić.

Ističe i da su istraživači iz oblasti suverenog kreditnog rizika došli do zaključka da neispunjenje finansijske obaveze ili difolt uzrokuje pad BDP-a od 0,5 do dva odsto, ali bi u trenutnom nestabilnom finansijskom ambijentu mogao biti i veći.

Ovaj pad se obično dešava u periodu od jedne godine nakon difolta a zatim obično slijedi oporavak. Sigurno je da bi Crna Gora u najgorem scenariju mogla računati na pozajmice, reporograme, pomoć EU ili izuzetno nepopularno smanjenje domaćih izdvajanja radi servisiranja duga i brojan arsenal drugih instrumenata. Ipak ni u jednom trenutku se ne treba oslanjati na pretpostavke već sve uraditi da do nepovoljnog scenarija nikada ne dođe – kazao je Vučinić.

Napominje i da se Crna Gora u pogledu socijalnih politika orijentisala prema državi univerzalnog blagostanja sa sloganom "Pomoć svima".

Takav pristup bi trebalo revidirati ka državi rezidualnog blagostanja, što podrazumijeva da se pomoć dodjeljuje samo onima kojima je potrebna. Ilustrativan primjer su dječiji dodaci koji bi mogli biti dodjeljivani primarno djeci iz porodica sa lošijim ili srednjim materijalno-socijalnim stanjem – zaključuje Vučinić.