Nakon decenija oslanjanja na Rusiju za snabdijevanje jeftinim gasom, povratak na tu zavisnost postao je malo vjerovatan nakon neobjašnjenih eksplozija koje su prije godinu dana pogodile gasovode Sjeverni tok, ispod Baltičkog mora od Rusije do Njemačke, podsjeća Rojters.

Prije nego što je Rusija izvršila invaziju na Ukrajinu, prema podacima Oksfordskog instituta za energetske studije, preko gasovoda Sjeverni tok 1 ulazilo je 15 odsto od ukupnog uvoza gasa u Evropu u 2021. godini. Planiran je i drugi dio gasovoda Sjeverni tok 2, ali nikada nije postao operativan.

U vrijeme napada na gasovod, cijene gasa u Evropi bile su tri puta veće nego prije invazije na Ukrajinu, a industrije su smanjivale proizvodnju kako bi suzbile troškove gasa.

Sada su cijene znatno manje. Evropski referentni ugovor za gas za prvi naredni mjesec na holandskom tržištu Title Transfer Facility trenutno se trguje po oko 40 eura u poređenju sa 180 eura prije godinu dana.

U Rojtersovoj analizi se navodi da kreatori politike i industrija i dalje strepe kada su u pitanju cijene, s obzirom na krhke ekonomije i visoku inflaciju, ali tvrde da su suzbili moć Rusije da pogorša probleme.

“Naš najveći rizik je bio da Rusija može manipulisati našim energetskim tržištima”, kazala je za Rojters evropska komesarka za energetiku Kadri Simson. “Oni više nemaju taj uticaj.”

Blok je, prema njenim riječima, brzo unaprijedio sposobnost da transportuje alternativne zalihe.

Norveška je zamijenila Rusiju kao najveći snabdjevač Evropske unije gasom preko gasovoda, a uvoz tečnog prirodnog gasa (LNG) je porastao, zahvaljujući snabdijevanju iz Sjedinjenih Država.

Prošle godine su u Grčkoj i Poljskoj stavljene u pogon nove cijevi za transport gasa koji nije iz Rusije. Finska, Njemačka, Italija i Holandija su otvorile terminale za uvoz (LNG, a planiraju se i dodatni terminali u Francuskoj i Grčkoj.

Njemačka, prethodno najveći kupac ruskog gasa u Evropi, posebno je usmjerena na izgradnju nove infrastrukture.

Rojters piše da je EU, kako bi napravila velike zalihe, počela da zajednički kupuje ruski gas. Takođe je uvela dodatna pravila koja zahtijevaju da zemlje dijele gas sa svojim susjedima u slučaju krize i saglasila se sa pravnim obavezama za zemlje da popune skladišta gasa.

Prema podacima “Gas Infrastructure Europe”, skladišta gasa širom EU sada su popunjena do 95%. Kada su potpuno puna, trebalo bi da pokriju oko trećinu zimske potrošnje gasa u EU.

Značajan faktor u izbjegavanju nestašica energije bio je pad potražnje uzrokovan visokim cijenama, iako su i politike EU i nacionalnih vlada promovisale štednju energije. Vrijeme je takođe igralo ulogu, jer je blaga zima olakšala smanjenje potrošnje energije za grijanje, a Evropa je ove godine iz perioda kada je potražnja za gasom najveća izašla sa neuobičajeno punim skladištima, što je olakšalo njihovo ponovno punjenje ove godine.

Osim neizvjesnosti u vezi sa vremenskim uslovima ove zime, neki analitičari smatraju da bi cijena smanjene potrošnje energije mogla dovesti do trajnog smanjenja industrijske aktivnosti u bloku.

Najveća evropska ekonomija, Njemačka, će prema očekivanjima ovog kvartala zabilježiti pad jer je industrija u recesiji, navodi Rojters.

“Evropa je uspjela da zamijeni ruske zalihe. Ali u stvarnosti ovo je bilo moguće samo na račun šire ekonomske aktivnosti”, izjavio je Tom Marzek-Manser, šef analitike za gas u kompaniji ICIS.

Uoči predstojeće zime Gergelj Molnar, analitičar za gas u Međunarodnoj agenciji za energiju, izjavio je za Rojters da se Evropa nalazi “u prilično udobnom položaju” i da je malo vjerovatno da će se vratiti na rekordno visoke cijene od prošle godine.

Međutim, globalno gledano, tržišta gasa su neuobičajeno napeta, što nosi rizik da bi se Evropa mogla suočiti s naglim rastom cijena u zavisnosti od izuzetnih vremenskih uslova ili dodatnih poremećaja u snabdijevanju, kao što je prekid ruskog snabdijevanja preostalim gasovodima i LNG-om kojim i dalje snabdijeva Evropu.

Takav rast cijena bi, kako ocjenjuje Rojters, povećao pritisak na političare kada Velika Britanija, Poljska i Holandija budu imale izbore naredne godine, na kojima se očekuje da će kriza troškova života biti dominantna tema.