Jevrejska zajednica u starom trgovačkom centru Magdeburga postoji više od hiljadu godina, ali prva sinagoga je otvorena tek 1851. Neko vrijeme se širila i postajala sve ljepša. Ali onda su januara 1933. nacisti došli na vlast, počeli su progoni i zlostavljanja kojih je doduše bilo i ranije tokom duge istorije. U pogromu 1938. uništena je i ova sinagoga, kao i mnoge druge sinagoge u Njemačkoj.

To je bio samo početak Holokausta u kome su život izgubili i Jevreji iz Magdeburga - njih 1.521.

Početkom 20. vijeka, 1900. godine, u Magdeburgu je živjelo 2.000 Jevereja. Poslije rata 1946. bilo ih je samo 119. Sada u Magdeburgu živi oko 400 Jevereja, mnogi su došli iz zemalja bivšeg Sovjetskog saveza, prije tridesetak godina.

Zgrada „Nove sinagoge” udaljena je svega dvjesta metara od adrese „Stare sinagoge”, sada malog trga, gdje se nalaze i dvije impresivne skulpture.

10 godina i 7 miliona eura

Decenijama se Jevrejska opština borila da dobije sinagogu: svoje vjerske obrede održavali su dugo u vili na obodu grada, koju im je na raspologanje stavio grad.

„Taj proces je izgledao kao čitava vječnost", kaže Marija Šubert iz jevrejske opštine Magdeburga. Prvo se razgovaralo o tome gdje će sinagoga biti, a zatim je od konkretnih planova izgradnje do otvaranja ove nedjelje prošlo dobrih deset godina.

Nova sinagoga je trebalo da košta ukupno 3,4 miliona eura, kažu u Jeverjskoj opštini. Pokrajina Saksonija-Anhalt obezbedila je 2,8 miliona eura, a Jevrejska opština skoro 500.000 eura. Grad Magdeburg je obezbijedio zemljište za novu zgradu. Međutim, ukupni troškovi su na kraju bili više nego duplo veći, 7 mliona eura - s jedne strane zbog povećanih troškova izgradnje, ali i zbog mnogih dodatnih mjera bezbjednosti koje su finansirane iz sredstava savezne države.

Magdeburg je glavni grad Saksonije Anhalta, u kojem se nalazi i Hale, grad u kojem se u oktobru 2019. dogodio teroristički napad - na Jom Kipur, najveći jevrejski praznik, Dan pomirenja. Neonacista je imao namjeru da upadne u sinagogu u kojoj se okupilo mnoštvo vjernika. Vrata sinagoge su zaustavila krvoproliće. Zato je umjesto vjernika ubio jednu ženu, koja je prolazila pored sinagoge i zaposlenog u obližnjem restoranu brze hrane.

Zbog svega ovoga, fasada nove sinagoge bez prozora pomalo podsjeća na Zid plača u Jerusalimu: tu su i nadzorne kamere i čvrsta ograda. Iznad svega je citat iz Biblije na hebrejskom: „Neka moja kuća bude dom molitve za sve narode".

Povratak u normalnost u teškim vremenima
Dugo očekivani dan otvaranja dolazi u vrijeme praznika Hanuke, ali u teškim vremenima terora Hamasa i rata u Pojasu Gaze, a antisemitski ispadi i napadi dešavaju se i širom Njemačke.

Marija Šubert nas uvjerava da je situacija u Magdeburga „stabilnija” nego u drugim njemačkim gradovima. Ali neprijatn osjećaj ostaje: ona zna da su neki članovi jevrejske zajednice oprezniji i nijesu htjeli da vode svoju djecu na svečano unošenje svitaka Tore u novu sinagogu, jer ne žele da njihova djeca dožive incident ili čuju uvrjedljive povike. Toga u petak nije bilo. Za nadležne službe i obezbjeđenje ima samo riječi zahvalnosti: „Osjećamo se veoma dobro zaštićeno i u dobrim rukama".

Božićni vašar koji se trenutno održava je samo nekoliko koraka dalje. Za Mariju Šubert to je nešto divno: „Veličanstven je događaj što imamo našu kuću, koja je takođe velika i lijepa i privlačna za posjetioce."

Useljenje u novu sinagogu u Magdeburgu je takođe znak povratka u normalan život, kaže nam ona. Znak da je i u gradu poput Magdeburga sasvim normalno da tamo žive ljudi jevrejske vjere. Oni su tu, kao i vjernici svih drugih vjera: „Mi se ne razlikujemo od drugih", kaže nam, „I mi smo integrisani u život ovog grada".

Na neki način, ohrabrujuće je „normalno" da i u jevrejskoj opštini Magdeburg postoji i klasična podjela na ortodoksne i liberalne među kojima baš ne vlada sloga. Već dvadeset godina postoji manja jevrejska zajednica sa oko 120 pripadnika liberalnijih pogleda i koliko god se oni nadali da će doći u ovu novu sinagogu, to se ne čini previše vjerovatnim. Na ovaj način bi Magdeburg, osim ove, mogao uskoro da dobije još jednu sinagogu.

Nove sinagoge širom Njemačke

85 godina nakon „Kristalne noći” i pogroma, jevrejska zajednica u Njemačkoj postaje sve vidljivija: ovog oktobra otvorena je sinagoga u Desauu, a za nekoliko mjeseci biće otvorena reprezentativna jevrejska vjerska kuća u centru Potsdama, skele su već uklonjene.

Izvor RTCG