To su samo neki zaključci i preporuke iz procjene kvaliteta bolničke njege majke i novorođenčadi, koja je po treći put sprovelo Ministarstvo zdravlja u saradnji sa predstavništvom UNICEF-a u Crnoj Gori i uz stručnu pomoć međunarodne fondacije CURATIO.

Procjenom je utvrđeno je da je u crnogorskim bolnicama ostvaren napredak, ali da ovu oblast treba dodatno unapređivati.

U analizi, u koju su “Vijesti” imale uvid, piše da je utvrđeno da je ostvaren dobar napredak u sprovođenju niza djelotvornih perinatalnih tehnika. To se, prije svega, odnosi na promovisanje kontakta koža na kožu, ranog dojenja i boravka majke i bebe u istoj prostoriji...

Procjena je pokazala trend smanjenja nedjelotvornih praksi, ali i da su preduzeti prvi koraci ka podsticanju nehorizontalnih položaja i prisustva partnera/pratioca tokom porođaja. U izvještaju piše da postoji dobar kvalitet bolničkih sistema podrške, dostupnost osnovne akušerske i neonatalne opreme, ljekova i materijala, visokokvalifikovano medicinsko osoblje, korišćenje odgovarajućih dijagnostičkih kriterijuma i principa prilikom upravljanja raznim komplikacijama i patološkim stanjima kod porodilja i novorođenčadi.

Potrebne individualne porođajne sale
Mnoge djelotvorne perinatalne tehnike nijesu u potpunosti primijenjene ili se samo formalno koriste, tvrde eksperti.

“U glavne oblasti koje zahtijevaju poboljšanje spadaju: upravljanje normalnim porođajem (individualne porođajne sale, prisustvo partnera, položaji tokom porođaja), praćenje napredovanja porođaja i stanja majke i fetusa pomoću partograma SZO, adekvatan kontakt koža-na-kožu i topli lanac, dijagnostikovanje lošeg napredovanja porođaja i upravljanje njime, adekvatnost indikacija za carski rez i politike za smanjenje stope abdominalnog porođaja, nedovoljna primjena potpomognutih vaginalnih porođaja, spremnost za hitne akušerske i neonatalne slučajeve, uključujući reanimaciju novorođenčadi, pretjerano korišćenje adaptiranog mlijeka, isključivanje majki iz njege bolesne novorođenčadi”, stoji u analizi, koju su juče predstavili ministar zdravlja Vojislav Šimun i šef predstavništva UNICEF-a za Crnu Goru Huan Santander.

Tako se, između ostalog, navodi da individualne porođajne sale nijesu uvedene, osim u porodilištu Kliničkog centra Crne Gore (KCCG).

“Međutim, KCCG raspolaže sa pet individualnih porođajnih sala, dok se prema standardu SZO (400 porođaja godišnje po jednoj porođajnoj sali) taj broj mora povećati kako bi se ženama obezbijedila neophodna mjera privatnosti i njega puna poštovanja”, tvrdi se u izvještaju.

Procjena je pokazala da treba unaprijediti i prikupljanje i analizu statističkih podataka, mehanizme unapređenja kvaliteta, praksu prevencije infekcija zasnovane na dokazima, ali i poštovanje ženskih prava, savjetovanje žena i njihovo uključivanje u donošenje odluka.

“Postoje i druge važne komponente kvaliteta koje treba unaprijediti: prikupljanje i analiza statističkih podataka, mehanizmi unapređenja kvaliteta, praksa prevencije infekcija zasnovana na dokazima, poštovanje ženskih prava, savjetovanje žena i njihovo uključivanje u donošenje odluka, dostupnost nacionalnih smjernica i protokola, sistem kontinuirane medicinske edukacije osoblja”, piše u analizi.

Navodi se da su se tokom razgovara sa stručnjacima, zainteresovanim stranama i međunarodnim konsultantima na različitim nivoima, saglasili da među važne uzroke ovakvog stanja spadaju nepostojanje prioritetnih nacionalnih akušerskih i neonatalnih uputstava i protokola, nedostatak koordinacije u sistemu njege majki i beba i neefikasan sistem kontinuirane edukacije i sticanja znanja - osoblje iz ustanova obuhvaćenih procjenom nije imalo nikakvu obuku o djelotvornim perinatalnim tehnikama, niti o metodologijama za unapređenje kvaliteta.

U domovima zdravlja nije bezbjedno rađati
Prema procjeni, u porodilištima koja funkcionišu u okviru domova zdravlja Ulcinj, Plav, Rožaje i Mojkovac, nije bezbjedno rađati.

“Na osnovu razgovora s osobljem, analize medicinskih kartona i registara, te provjere dostupnosti opreme, ljekova i protokola/algoritama za upravljanje komplikacijama, zaključeno je da mnoge lokalne prakse nijesu u skladu s međunarodnim standardima i da ustanove primarne zdravstvene zaštite nijesu spremne da pruže kvalitetnu njegu u slučajevima komplikacija”, piše u analizi.

Eksperti navode da u ovim ustanovama nema mogućnosti za obavljanje hitnog carskog reza radi spasavanja života fetusa ili života majke, nema opreme niti potrebnih vještina za obavljanje potpomognutog vaginalnog porođaja...

“Takođe, ne postoje kompleti ljekova i opreme s pisanim protokolima i algoritmima za hitnu akušersku njegu, a osoblje nema iskustva niti sigurnosti u postavljanju dijagnoze i liječenju teške preeklampsije/eklampsije, sepse i krvarenja prije ili poslije porođaja, nijesu dostupne zalihe krvi i proizvodi od krvi, a u pojedinim ustanovama nedostaju ljekovi, čak i neki neophodni (npr. magnezijum-sulfat, nifedipin kratkog dejstva i intravenski antihipertenzivi)”, piše u procjeni.

Navodi se i da medicinsko osoblje tih ustanova nije prošlo nikakvu obuku iz oblasti hitne akušerske njege ili neonatalne reanimacije u posljednjih 10 do 15 godina i na taj način, bez prakse, gube znanja i vještine, zbog čega se povećava rizik da donesu neku neadekvatnu odluku čak i tokom normalnog porođaja.

Prema procjeni, bezbjednije je i ekonomičnije da se u slučaju neodložnog porođaja ili komplikacija žene ambulantnim vozilima hitne pomoći upućuju u druge ustanove, što zahtijeva i unapređenje službi za hitna upućivanja u zemlji.

Previsoka stopa carskog reza
Izuzev KCCG, sve procijenjene ustanove imaju previsoku stopu carskog reza, navodi se u procjeni.

“U posljednje dvije decenije stopa carskog reza u Crnoj Gori značajno je porasla: sa 10 odsto 2000. godine na skoro 24 odsto 2010, a procjenjuje se da 2023. godine iznosi oko 40 odsto...”, piše u izvještaju.

Analiza je pokazala da su dva glavna razloga koja doprinose visokoj stopi carskog reza - u skoro svim ustanovama 40 do 50 odsto slučajeva se radi kod žena koje su se ranije porodile na isti način, dok se u mnogim ustanovama previše prvorotki porađa carskim rezom (u rasponu do čak i 75 odsto).

“Moguće je da se liberalna primjena carskog reza dijelom može objasniti organizacionim razlozima, odnosno noćnim dežurstvima akušerskog i ostalog relevantnog medicinskog osoblja (anesteziolog, osoblje hirurške sale), osoblje radije obavlja carski rez tokom dana kako bi ‘izbjeglo rizike od hirurškog zahvata tokom noći”, piše u analizi. Ističe se da samo jedna ustanova sprovodi politike koje doprinose smanjenju ili kontrolisanju potrebe za carskim rezom.