Ronilački tim u Estoniji saopštio je ove nedjelje da je locirao dobro očuvane ostatke aviona Junkers Ju 52 blizu malenog ostrva Keri u blizini glavnog grada Estonije, Talina, na dubini od oko 70 metara.

Avion je prevozio američke i francuske diplomatske kurire u junu 1940. godine kada je oboren, samo nekoliko dana prije nego što je Moskva anektirala baltičke države. Poginulo je svih devet osoba u avionu, uključujući dvočlanu finsku posadu i sedam putnika, američkog diplomatu, dvoje Francuza, dvoje Njemaca, jednog Šveđanina, te dvoje estonsko-finskih državljana.

Vijest o sudbini aviona naišla je tada na nevjericu i gnijev vlasti u Helsinkiju, koje su saopštile da su ga oborila dva sovjetska bombardera Iljušin DB-3, samo 10 minuta nakon polijetanja sa talinskog aerodroma Ulemiste.

Finska je zvanično godinama ćutala o detaljima obaranja aviona, rekavši samo da se dogodio „misteriozni pad“ iznad Baltičkog mora, jer navodno nije željela da provocira Moskvu.

Ambasada SAD u Talinu je tokom godina detaljno dokumentovala i istraživala slučaj.

Portparol ambasade Majk Snajder rekao je za AP da su „vijesti o mogućoj lokaciji olupine putničkog aviona od velikog interesa za SAD, posebno zato što se radi o jednoj od prvih američkih žrtava u Drugom svjetskom ratu, diplomati Henri Antajlu koji je poginuo u obaranju aviona“.

Estonski ribari i operater svetionika na Keriju rekli su finskim medijima, decenijama nakon obaranja aviona, da je sovjetska podmornica izronila blizu mjesta pada aviona i da je preuzela plutajuće ostatke, uključujući i kese sa dokumentima, koje su prethodno sakupili ribari.

Čitav slučaj je doveo do formiranja raznih teorija zavjere, prije svega u vezi sa sadržajem kesa, ali i odluke Moskve da obori avion, jer je bilo nejasno zašto su Sovjeti odlučili da obore letjelicu koja je izgledala kao civilni finski putnički avion (mada se radi o modelu koji je korišćen kao bombarder i desantni avion još od španskog rata 1936.), u vrijeme kada se drugi svjetski rat još nije razbuktao.

Pretpostavljalo se i da je to naprosto mogla biti i greška pilota sovjetskih bombardera.

Zanimljivo da ranije čak ni okeanografski brod za istraživanje američke mornarice, Pathfinder, nije mogao da locira ostatke aviona u pretrazi oko ostrva Keri 2008. godine, u misiji koju je naručila estonska vlada od Pentagona.

Na Keriju se nalazi spomenik žrtvama nesreće, postavljen početkom 1990-ih, a stara očuvana zgrada terminala aerodroma u Helsinkiju, gdje je avion trebalo da sleti, ima spomen ploču postavljenu 2020. godine sa imenima žrtvava.