Mnogo je događaja iz crnogorske istorije koji imaju obrise zločina, te treba tražiti opšteprihvatljivi izlaz iz toga haosa, kazao je za Pobjedu istoričar akademik Šerbo Rastoder povodom mogućeg predlaganja rezolucije o stradanju albanskog naroda.

Potpredsjednik Skupštine Crne Gore i poslanik Albanskog foruma Nikola Camaj iznio je krajem juna, te potvrdio početkom ovog mjeseca namjeru da se tokom jesenjeg zasijedanja na dnevnom redu nađe dokument kojim bi se osudili zločini prema pripadnicima nacionalne manjine koju predstavlja.

Glavni događaji koji treba da se nađu u budućoj rezoluciji počinjeni su još početkom 20. vijeka. Kako je precizirao, od 1915. godine kada su Crnoj Gori pripojene određene teritorije na kojima žive Albanci, pa do policijske akcije „Orlov let“ 2016. godine, počinjeno je više zlodjela.

- Imamo zločin u Hotima 1919. godine, gdje je ubijeno oko 100 Hota, samo zato što su bili Albanci. Najveći je „Barski masakr“, gdje je nastradalo oko 3.000 nevinih Albanaca, i to od jugoslovenskih, odnosno crnogorskih partizana – precizirao je Camaj ono što će se naći u prijedlogu rezolucije o stradanju albanskog naroda.

On je za Pobjedu istakao da ideja o iniciranju takve rezolucije nije nikava novina, da je to najavljivao, ali da još nije precizirano kada će se ona naći na dnevnom redu. Kako je dodao, Skupština se mora odrediti u odnosu na ta pitanja, ali i na još nekoliko drugih rezolucija koje su u najavi.

- Termin kada će se prijedlog ove rezolucije naći pred poslanicima, biće plod dogovora, a u vezi i sa drugim pitanjima. Smatram da se moramo dogovoriti zauzimanjem istog stava prema svim zločinima učinjenim na području Crne Gore, bez obzira koje su vlasti ili grupe to učinile. Potrebno je raščistiti sa prošlošću, saosjećati sa žrtvama i osuditi zločine. I okrenuti se budućnosti – zaključuje Camaj za Pobjedu.

Povodom najave poslanika Camaja da će inicirati rezoluciju o zločinima nad albanskim narodom u Crnoj Gori počev od 1915. godine, akademik Rastoder za Pobjedu kaže da (još) ne može komentarisati dokument čiji su detalji potpuna nepoznanica.

- Moguće je da se radi o zamjeni događaja. Osnova ima u onome što je iznijeto u Izvještaju Karnegi fondacije (Carnegie Endowment for International Peace), koji kod nas nije objavljen, a odnosi se na raniji period. U svakom slučaju prijedlog bi morao biti obrazložen – precizira on.

Skupština Crne Gore bi trebalo da usvoji rezoluciju sa samo jednim članom: „Ubistvo svakog čovjeka, bez presude nadležnih organa, bez obzira na nacionalne i ideološke motive, mora se tretirati kao zločin i javno osuditi

Pomenuti izvještaj Karnegi fondacije govori o zločinima nad civilnim stanovništvom, uključujući i Albance, koji su počinjeni tokom Balkanskih ratova 1912. i 1913. godine. Autori izvještaja su bili izvještači iz šest zemalja (Austrija, Francuska, Njemačka, Velika Britanija, Rusija i SAD), koji su od lokalnog stanovništva prikupljali informacije o strahotama koje su proživjeli tokom te dvije ratne godine.

Kada je riječ o stradanju čak 3.000 pripadnika albanskog naroda na samom kraju Drugog svjetskog rata, Rastoder kaže da se to može uzeti kao polazna osnova buduće rezolucije.

- Od događaja koji su se odvijali tokom Drugog svjetskog rata, ostao je nerazjašnjen takozvani „Barski slučaj“ s kraja rata, iz 1945. godine. Ako se u rezoluciji radi o tome, osnov postoji – navodi sagovornik Pobjede.

No, u svakom slučaju smatra da najavljeni akt može samo doprinijeti dodatnoj degradaciji zločina koji se u njima pominju.

- Inflacija rezolucija nastala je pokretanjem rezolucije o Pivi i Velici koje su, bez ikakvog osnova, kvalifikovane kao „genocidi“. To je potaklo i druge da krenu u osudu zločina – rekao je Rastoder.

Podsjećamo, Rezolucija o genocidu u Pivi i Velici usvojena je krajem jula 2022. godine na prijedlog Demokrata, a kao svojevrsni odgovor na Rezoluciju o genocidu u Srebrenici koji je nedugo prije toga usvojen. U tekstu se navodi kako je, „prema nepobitnim dokazima, od strane istih nacifašističkih formacija na prostoru Pive početkom juna 1943. godine monstruozno i neselektivno ubijeno oko 1.290 civila, među kojima oko 550 djece, a u Velici, 28. jula 1944. oko 550 civila, uključujući djecu i ostarala lica“. Demokratski front (DF) je tada poručio da je Rezolucija o genocidu u Pivi i Velici „zakašnjela inicijativa, koja sadrži elemente pokajništva zbog usvajanja Rezolucije o Srebrenici“.

- S druge strane, inflacija rezolucija je politički marketing usmjeren ka obezvređivanu samog čina rezolucije. Mnogo je događaja iz crnogorske istorije koji imaju obrise zločina, te treba tražiti opšteprihvatljiv izlaz iz tog haosa – istakao je akademik.

Umjesto predlaganja nove rezolucije koja će tretirati određeni događaj ili određeni narod, on predlaže rješenje koje bi se odnosilo na sve prošle i buduće zločine.

- Po meni, Skupština Crne Gore bi trebalo da usvoji rezoluciju sa samo jednim članom: „Ubistvo svakog čovjeka, bez presude nadležnih organa, bez obzira na nacionalne i ideološke motive, mora se tretirati kao zločin i javno osuditi“ – zaključuje sagovornik Pobjede.