Veljko Bulajić imao je neprocjenjivo vrijedan dokument iz same borbe, sa početka tog marta 1943. godine: fotografije tek srušenog mosta, sa prelaskom partizanskih jedinica. Djelo su jednog Podgoričanina, borca koji je znao, kolika je vrijednost takvog ratnog svjedočanstva.

edna slika i pejzaž, u koji stane sve, cijeli simbol – metalna konstrukcija s obale u Neretvu spuštena, i kadar koji samo može biti Bitka za ranjenike. Eno ga u Jablanici; srušeni most, da slavi njihovu slobodu. I to samo onako, kako ga je jedan Podgoričanin vidio.

Mala lekcija iz istorije, ne bismo je dužili: u proboju obruča, u potezu genijalca – stratega i očajnika, da se ranjenici spasu, partizani su od 1. do 4. marta 1943. sve mostove na Neretvi porušili. Pa i taj željezni, austrijski, iz 19. vijeka... Za samo 18 sati, 7. i 8. marta, izgrađen je improvizovani drveni, od 56 metara.

U avgustu, mjesecima nakon što se partizanska bitka pobjednički završila, Njemci su tu, u Jablanici, sagradili novi od željeza. Da bi ga, za potrebe snimanja „Bitke na Neretvi“ (1969), onog za Oskara nominovanog filma gdje Jul Briner i Sergej Bondarčuk glume partizane a Orson Vels jednog četničkog vojvodu - naš režiser Veljko Bulajić ponovo srušio! I eno ga, to čudo od čelika, niz Neretvu – već 56 godina porinut i usidren, kao dio istorijsko-kulturnog pejzaža i Muzeja „Bitka za ranjenike na Neretvi“.

Veljko Bulajić imao je, na izvolte, neprocjenjivo vrijedan i važan dokument iz same borbe, sa početka tog marta 1943. godine: fotografije tek srušenog mosta, sa prelaskom partizanskih jedinica. Znaju ih odlično svi rođeni, recimo, šezdesetih ili sedamdesetih – nema tog udžbenika istorije, bilo kog jugoslovenskog osnovca, u kom nijesu bile i koji ih nije vidio. Djelo su jednog Podgoričanina Pavla Bojčevića; borca koji je znao, kolika je vrijednost takvog ratnog svjedočanstva. Poput fotografije sa prve borbene linije.

O Pavlu znamo da je rođen ljeta 1911. u Podgorici, u prvoj godini proglašenja crnogorske kraljevine. I da je borac koji je na nogama prošao i Sutjesku i Neretvu i Sremski front poživio dugo, do aprila 1993. u Beogradu...

Ti kadrovi Bojčevića, koji je tokom Drugog svjetskog rata bio ratni telegrafista, prava su dragocjenost. Naročito one sa Neretve, jer bio je jedini ratni fotograf tokom Bitke za ranjenike... I uradio je, u najmanju ruku, posao za divljenje. Možete zamisliti, u svoj toj užurbanosti i strepnji, toliko brige i vještine za dobar kadar i plan, za vrhunski odabran momenat da se film „ispuca“.

Najbolje fotografije Pavla Bojčevića, nažalost nijesu u Crnoj Gori. Ukupno, radi se o nekoliko stotina; dio negativa je u dragocjenoj arhivi Muzeja revolucije (Beograd). A dio u Muzeju „Bitka za ranjenike na Neretvi“, naravno, u Jablanici...

Bojčević je, tokom Drugog svjetskog rata, bio i šef grupe i šifrantskog odsjeka Drugog udarnog korpusa. Apsolutno lik od Titovog najvećeg povjerenja – jer u ratu, kad u partizanskim jedinicama nije bilo ni centralizovane ni na pravi način organizovane fotografske službe, njegov zadatak bio je jasan. I Pavlu se vjerovalo.

Na jednoj fotografiji iz avgusta 1944. zatičemo ga sa slavnim sovjetskim kino-reporterom Vladimirom Ješurinom; autorom čuvenih fotografija sa Sjevernoj i Južnog pola, pa iz Španskog građanskog rata, koji je tokom svjetskog rata bio i oficir i foto-reporter sa nizom važnih dokumentarističkih misija, pogotovo u Jugoslaviji... Pavle je bio jedan od onih, koji je Ješurina dočekao, onda kada se čuveni sovjetski fotograf padobranom, uz svu potrebnu opremu, u okolini Berana tokom rata spustio.

Pavle Bojčević najpoznatiju izložbu, sa približno 50 ratnih fotografija, imao je u Beogradu 1980. godine. Ono najvrednije, foto-aparat Podgoričanina koji je prošao i Neretvu, i Sutjesku, i oslobođenje Beograda, i Sremski front – čuva se u onom Muzeju, kraj mosta na Neretvi, koji je Bulajić za film porušio kako je to Bojčević vidio... I eto savršenog razloga, da pođete do Jablanice i udahnete tu slobodu.

Izvor:Pobjeda