Njegovi patenti su, preračunato u današnji novac, vrijedjeli desetine miliona dolara.
- Tesla je najviše novca zaradio od patenata iz oblasti proizvodnje, prenosa i korišćenja naizmenične struje. Prodao ih je industrijalcu i pronalazaču Džordžu Vestinghausu. Međutim, njihov ugovor nije sačuvan - kaže dr Snežana Šarboh koja se Teslinim patentima bavi više od dvadeset godina, prenosi Blic.
Imao oko 300 patenata
Tesla je 1885. podnio svoju prvu prijavu patenta u SAD za električnu lučnu lampu.
- Sve do 1893. redovno je podnosio prijave svake godine, 1894. i 1895. nema nijedne, ali od 1896. do 1902. opet je zaštitio 34 svoja pronalaska. Dalje je prijavljivao pronalaske sve ređe, da bi tek 1916. prijavio šest pronalazaka. Teslini poslednji patenti u SAD bili su odobreni 1928. za letilicu sa vertikalnim polijetanjem. Nedavno sam pronašao i dvije prijave koje su postali patenti u Australiji (država Viktorija), pa su aktuelni podaci da je Tesla dobio blizu 300 patenata - kaže inženjer Slobodan Stojković.
Za potpis ugovora 1888. sa Vestinghausom, prema istraživanju profesora dr Petra Kočovića, važnu ulogu imala je advokatska kancelarija Čarlsa Peka koja je Tesli i pozajmila pare za patente.
- Dogovor je bio da ”The Tesla Electric company“ dobije 75.000, što je danas 1,63 miliona dolara, 2,5 dolara (55 dolara) po proizvedenoj konjskoj snazi za vrijeme trajanja patenata (a to je u SAD 17 godina), kao i 2.000 dolara (43.600) mjesečno Tesli na ruke narednih 12 mjeseci. Od 75.000 dolara kancelariji Pek pripalo je 10.000, Vestinghaus je postao trećinski vlasnik Tesline kompanije, Tesla je ostao vlasnik trećine, a treća trećina je trebalo da privuče investitore - kaže dr Kočović.
Kopao i kanale da preživi
Tesla je po dolasku u Ameriku radio kod Edisona za 10 dolara nedeljno, a kada je dao otkaz našao se na ulici.
- Radio je za 2 dolara nedeljno ili 43 dolara danas, kopajući kanale tokom zime 1886/1887. Ipak, uspio je da registuje kompaniju “The Tesla Electric, Light and Manufacturing Company“, 1886. godine, sa minimalnim osnivačkim kapitalom - kaže profesor dr Petar Kočović.
Nakon trijumfa na Svjetskoj izložbi u Čikagu uslijedio je i drugi izazov - tender za izgradnju hidroelektrane na Nijagarinim vodopadima.
- Od 14 ponuda u finalu su se sastali stari znanci. Morgan-Edison su ponudili milion (danas bi to bilo 22 miliona dolara), a Vestinghaus i Tesla 399.000 dolara (7,4 miliona). Ali Vestinghaus je bio u krizi, pa mu je pomoć ponudio protivnik Morgan koji je bio bijesan na Edisona jer su izgubili drugi posao zaredom. Pri tome je Tesla pocijepao ugovor o franšizingu za proizvodnju električne energije po kilovatu. Tesla je tvrdio da je svoj primjerak ugovora pocijepao kada ga je Vestinghaus zamolio za odlaganje isplate tantijema za patente, a neki izvori navode da mu je zbog toga što je spasao kompaniju isplaćeno tadašnjih 216.000 dolara. Smatra se da je do 1915. izgubio oko 12 miliona dolara (vrijednost danas 40 miliona). Sa tim parama bi bio multimilioner ako se uzme u obzir da je mogao da kamati te pare - dodaje dr Kočović.
Od 1905. uslijediće teške godine i Tesla će pred početak Velikog rata ostati bez finansijske potpore uticajnih ljudi. Do kraja života opstaće zahvaljujući pomoći prijatelja i skromnoj penziji koju je nerado prihvatio od tadašnje jugoslovenske vlade.
- Pošto je Tesla zaštitio pronalaske i u drugim zemljama, dobijao je naknade i odatle. Međutim, patent je vremenski ograničen, obično 20 godina - objašnjava dr Šarboh.
Pomoć supruge bogataša
Tesla odlazi 1899. u Kolorado Springs zahvaljujući inženjeru Džonu Džejkobu Astoru, kojeg je upoznao na svjetskoj izložbi u Čikagu.
- Tesla je preko Astorove supruge gospođe Riblsdejl, jedne od najljepših žena SAD toga vremena, izdejstvovao da Džon kupi trećinu dionica nove firme “Nikola Tesla Company“ za 100.000 dolara (2.180.000). Uspio je da privuče i Morgana 1900. da investira i sa 150.000 dolara otkupi 51 odsto kompanije - kaže dr Petar Kočović.
Još više finansijskih teškoća Tesla je imao u periodu koji je uslijedio poslije Velikog rata, jer je izostao komercijalni uspjeh koji je očekivao od svoje pumpe i turbine.
- Prihod su mu tada donosili njegovi manje poznati pronalasci iz oblasti automobilske industrije, kao što je njegov brzinometar - zaključuje dr Šarboh.
Aparat za proizvodnju kiše
- U Teslinoj arhivi u Muzeju Nikole Tesle su 33 prijave patenata koje je Tesla podnio Američkom zavodu za patente, ali koje mu nijesu bile odobrene. Među njima je i zahtev za uređaj iz oblasti struja visoke frekvencije za koji je tvrdio da može da proizvede kišu. Postoji i određeni broj pronalazaka za koje nije ni pokušao da podnese prijave, kao što je uređaj za generisanje rendgenskih zraka koji je bio realizovan pre Rendgenovog - kaže dr Snežana Šarboh.
Komentari