Iguman Manastira Visoki Dečani ahrimandrit Sava Janjić kaže da je crkva sa kupolom visoka 32 metra i da otuda potiče naziv Visoki Dečani.

Crkva je spolja urađena u kombinaciji romaničkog i gotičkog stila, a unutra je oslikana u tradicionalnom istočno-pravoslavno- vizantijskom stilu.

“To je spoj Istoka i Zapada, jer ovi prostori su uvijek bili za Istok, Zapad, a za Zapad, Istok. Posebno je zanimljiva kombinacija dva kamena koja su korišćena za fasadu, to je dečanska breča, ljubičasto-bijeli kamen koji je iz okoline Dečana i pećki oniks, koji se eksploatisao u pećkoj banji”, priča otac Sava.

Glavni arhitekta Manastira Dečani bio je majstor fra Vito iz Kotora, franjevački kaluđer, koji je manastir ukrasio sa puno elemenata karakterističnih za romaniku.

Manastir Visoki Dečani čuva bogatu kolekciju fresaka iz 14. vijeka.

“Nigdje na Balkanu ne možemo da nađemo nijednu crkvu, posebno ovolike veličine, koja je oslikana freskama iz tog vremana, koje su tako dobro sačuvane. Tako da se s pravom s umjetničke strane može reći da je ovo najveća galerija fresaka iz Srednjeg veka na jednom mjestu i to čini Dečane jako važnim za sve i za istoriju duhovnosti i za istoriju umjetnosti”, konstatuje starešina manastira.

U crkvi je nekoliko hiljada fresaka, a najpoznatija je vrlo rijetka freska Hristosa sa mačem u ruci.

“Takođe imamo ovdje ikonostas, mermerni ikonostas, koji je autentično sačuvan iz 14. vijeka, sa ikonama Svetog Nikole, Presvete Bogorodice, Gospoda Hrista i Svetoga Jovana Preteče. Imamo i vrlo lijep sačuvan krst raspeća iz 16. vijeka”, objašnjava iguman Sava.

Manastir je preživio razne vlasti na ovim prostorima i često je morao tražiti zaštitu.

 Manastir čuva KFOR

Danas ga čuvaju vojnici KFOR-a, a u prošlim nemirnim vremenima čuvali su ga povremeno nizami, pripadnici turske vojske. Treba napomenuti i da je u 18. i 19. vijeku postojala tradicija albanskih vojvoda, što znači da je manastir za nadokandu čuvala uglavnom najuglednija albanska porodica u tom kraju.

U arhivi Manastira, pored ostalog, sačuvan je i veliki broj dokumenata iz osmanlijskog perioda, među kojima ima fermana, bujruldija, hudžeta, murasela, izuna i drugih, a bila su neophodna za opstanak manastira i njegovih imanja.

Sačuvane su i odluke sultana Bajazita II i Sulejmana Veličanstvenog iz 16. vijeka, pa sve do sultana koji su vladali do kraja 19. vijeka. Sva ta dokumenta su pisana u carskim pisarnicama u Carigradu starim osmanskim jezikom.

Dokumenti na starom osmanskom jeziku

“Sultan naređuje lokalnim spahijama da nemaju pravo da uzimaju dodatne poreze od manastira ili, recimo, da se manastiru vrati oteta zemlja, da se prestane sa ucjenama manastira, da se ne oduzima nasilno hrana i piće, da iguman može da se kreće sa oružanom pratnjom i slično”, objašnjava monah Petar.

Manastir Dečani je muški manastir, i u njemu trenutno žive 24 monaha i dva iskušenika.

“Mi, prilikom primanja monaškog čina, dajemo tri zavjeta: zavjet poslušanja Crkvi i našem starešini, koji je konkretno u našem manastiru iguman, sada sam ja na tom mjestu, onda imamo zavet devsanog života, mi ne stupamo u brak, i treći je zavjet siromaštva, dakle, mi nemamo svoju ličnu imovinu, sve što imamo i dobijamo i koristimo to nije nešto što možemo da ostavimo nekom drugom ili da otuđimo, nego je na korist svima u manastiru”, kaže otac Sava.

Monasi svakodnevno imaju razna poslušanja, kao što je rad u kuhinji, kancelariji, pekari, neko se bavi duborezom i ikonopisom, a neko dočekuje goste. Njihov život čine zajednički obroci, kojima često prisustvuju i gosti, kao i svakodnevne molitve.

“Svako jutro počinjemo oko šest sati ujutro i imamo liturgiju svakog jutra, a uveče imamo večernje službe”, naglašava ahrimandrit Sava.

Stremljenje istinskim vrijednostima

Tokom posjete ekipe Agencije Andolija, u manastiru Visoki Dečani boravila je i grupa građana iz Vojvodine. Među njima je bio Predrag Aleksić iz Prištine, koji danas sa porodicom živi u Novom Sadu. Aleksić kaže da je prvi put Dečane posjetio 1968. godine sa ocem, da se kasnije tu i vjenčao i krstio svoja tri sina.

“Manastir Dečani je nešto uzvišeno, stožer koji nam uvijek pokazuje gdje smo. Stremimo prema Bogu kao prema istini, stremimo prema vrijednostima, da poštujemo svakoga”.

Miloš Milin iz Subotice po prvi put je na Kosovu i u Manastiru Visoki Dečani.

“Ovdje čovjek zaista osjeti da je ovo sveto mjesto. Sama činjenica kada čovjek uključi um i shvati da su ovde pre 600, 700 godina bili ljudi i Bogu se molili i da mi sada imamo priliku da stojimo na istom mjestu i Bogu se molimo, to je poseban doživljaj”, kaže Miloš. 

Manastir Dečani je nekada imao 700 hektara zemlje, ali je to oduzela jugoslovenska komunistička vlast 1946. godine. Danas manastir ima oko 50 hektara i za oko polovinu te zemlje se spori sa opštinom Dečane.

Proizvode sir, pomažu siromašne

Monasi imaju svoju poljoprivrednu proizvodnju, svoje krave, ovce, koze, živinu i sami proizvode sir. Time pokrivaju spostvene potrebe za hranom, a pomažu i prizrensku Bogosloviju i siromašne. U Velikoj Hoči, kod Orahovca, manastir ima svoje vinograde gdje se proizvodi crno i bijelo vino i rakija lozovača.    

Kada je riječ o odnosu lokalnog stanovništva prema manastiru, iguman Sava Janjić kaže da još uvijek postoje tenzije, iako su monasi pomagali Albancima za vrijeme rata 1999. godine i oko 200 albanskih izbjeglica je primljeno u manastir.

“Međutim, nakon rata ovdje niko nije ostao od srpskih porodica u okolini i manastir je bio izložen većem broju prijetnji, čak i napada. Imali smo tri minobacačka napada, dva 2000. i jedan 2004. godine, kada su bili oni veliki neredi po Kosovu, a poslednji oružani napad je bio 2007.godine, kada je jedan Albanac iz Istiniqa ispalio zolju na manastir. On je i uhapšen posle toga i osuđen na 2,5 godine zatvora.”

Monasi osudili napade i na manastir i na Albance

Poslednji incident je bio prije deset dana kada su na nekoliko mjesta na manastirskom imanju ispisani grafiti "UÇK", "AKSH", "ISIS" i "Kalifat dolazi". O tim incidentima, kao i drugim dešavanjima u manastiru, u poslednje vrijeme monasi javnost informišu putem socijalnih mreža, Facebooka i Twittera. Oni na taj način osuđuju ne samo nasilje nad manastirom, nego i uvrede upućene Albancima na stadionima i napade na albanske i goranske pekare u Srbiji.

“Dakle, smatramo da u komunikaciji sa javnošću treba da predstavimo sebe kao stranu koja ne podržava nikakav ekstremizam i mi želimo da živimo u miru, ali očekujemo i od drugih da žive u miru sa nama”, poručuje iguman Sava Janjić.