Dan Republike, 29. novembar obilježavao je godišnjicu Drugog zasedanja AVNOJ-a, kada je u Jajcu donijeta odluka o federalnom ustrojstvu države, a godinama je bio povod za druženje, neradne dane, školske priredbe, crvene marame prvaka i „svinjokolj“.

Istorijskog datuma, 29. novembra 1943. godine, ustanovljen je Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije i objavljeno da je odlučeno „da se Jugoslavija izgradi na demokratskom, federativnom principu kao zajednica ravnopravnih naroda“, a kraljevskoj vladi u izbjeglištvu zabranjen je povratak u zemlju.

Odlukama ustavnog karaktera ustanovljeni su državni organi i to je bio razlog da upravo taj datum ostane zapisan kao dan stvaranja nove Jugoslavije.

Nakon završetka rata, 1945. godine, 29. novembar se slavio kao Dan Republike i bio jedan od najvećih praznika u nekadašnjoj SFRJ – proslavljao se dva neradna dana uz svečane akademije u glavnim gradovima republika bivše države, dijeljenje ordenja, počasne plotune.

Đaci prvaci su dobijali crvene pionirske marame na praznik socijalističke Jugoslavije, a taj dan bio je prepoznatljiv i po tradicionalnom „iću i piću“, u izobilju…

Praznik nije preživio raspad SFRJ ni u jednoj republici nekadašnje zajedničke države osim u Srbiji, gdje je ukinut tek 2002. odlukom Vijeća građana Savezne skupštine SRJ (Crna Gora je „odustala“ od zvaničnog praznovanja nekoliko godina ranije).

Ratna razaranja „oštetila“ su i sjećanja i emocije, ostali su samo jugonostralgičari na svim prostorima nekada velike države „od Vardara do Triglava“, a ni njih nije mnogo.

Slovenci su među najvećim jugonostalgičarima, najbrojniji su među posjetiocima Titovog groba na Dan mladosti, najzainteresovaniji za proslave svih nekada zajedničkih praznika…

Dana Republike sjete se tradicionalno i u Tivtu gdje „stari borci“ i antifašisti koriste priliku da povuku paralelu između srećno proživljenih vremena u, kažu, „najlepšoj državi na svijetu“ sa trenutnim dešavanjima na svjetskoj političkoj sceni.

U priči o rođendanu koji se više ne slavi je i sjećanje mladih, ali dovoljno strarih da pamte školske priredbe organizovane na Dan Republike, okupljanja prijatelja „od juga do sjevera“ domovine Jugoslovena.