Koje je prvo pravo remek-djelo u istoriji filma? Da li je to već L’arrivée d’un train à La Ciotat (Dolazak voza u stanicu La Ciotat, 1895) braće Lumière, kadar koji uveliko pokazuje moć novog medija da, sa naglašavanjem perspektive, realistički reprezentuje svakodnevicu i svijet?
Ili je to Le Voyage dans la lune (Putovanje na mjesec, 1902) Georgesa Mélièsa, film koji je sedmu umjetnost katarzično otvorio za prodor fantastičnog i fantazijskog? The Great Train Robbery (Velika pljačka voza, 1903) Edwina S. Portera u kome je kauboj šokantno zapucao u samu kameru, određujući violentnu i identifikacijsku vezu između prizora i tumačenja, filma i gledaoca?
Neki od Griffithovih pionirskih, inovatorskih filmova iz njegovog Biograph perioda?
Ili je to, ipak, kako je sklon da misli potpisnik ovih redova, fascinantni serijal Fantômas (1913) velikog Louisa Feuilladea koji je superiorno potvrdio sposobnost filma da istovremeno bude populistička zabava, uzbudljivi, napeti entertejment i gotovo ezoterična estetika, spektakl koji u sebi sadrži presudno važnu egzistencijalnu, ideološku i političku tematiku.
Baziran na nizu ’niskožanrovskih’ romana Marcela Allaina i Pierre Souvestrea koji su izlazili mjesečno, ovaj triler je precizno uobličio režiserovu tehniku. Naime, Feuilladeova poetika je umnogome bila određena formatom u kojem je radio: zbog zahtjeva tržišta željnog redovnog i brzog konzumiranja uzbuđenja koje je novi medij donosio sa sobom, filmovi su snimani kao serijali.
Ovakav model (više epizoda u trajanju oko šest-sedam sati) omogućio je režiseru da radnji pristupi sasvim relaksirano, da je produžava ili usporava prilično arbitrarno, pa je koherencija bila 'žrtvovana' zarad upečatljivosti, intrigantnosti.
Kinematografija kao da je prije bila postmoderna nego moderna: kako će se neki zaplet razriješiti više je zavisilo od autorove sposobnosti prolongiranja, 'skretanja' pažnje i unutrašnjeg erosa pripovijedanja, nego od čvrstog i preciznog realizovanja telosa koji je motivisao i upravljao razvijanjem i okončanjem naracije.
Serijal Fantômas prati 'avanture' naslovnog super-negativca (René Navarre) koga pokušava da uhvati policijski inspektor Juve (Edmund Bréon). U Fantômasovim zločinima (poduhvatima?) postoji snažan antisistemski potencijal: iako je on čovjek bez savjesti, beskrupulozan u izvršenju, on istovremeno kao da oličava anarhistički duh koji nagriza same temelje (kapitalističkog) društva.
Njegova maskarada je glavni način infiltracije, no u toj igri kao da se reflektuje i Feuilladeov satirični humor, tako da će to kraja serijala – u potpunoj pometnji socijalno utvrđenih uloga – Fantômas postati sudija, dok će Juve završiti u zatvoru: inverzija koja obznanjuje svu ranjivost i nedostatnost legalne infrastrukture.
Gledalac je pozvan da uživa u preokretima iz palp literature samo da bi se suočio sa svom ozbiljnošću situacije u kojem je Zakon koruptibilan. Kako smo ovdje udaljeni od viktorijanskih storija u kojima, principijelno, mora da trijumfuje dobro, u kojima moralna dihotomija mora da se potvrdi eda bi se obezbijedio zahtijevani hepi end: Fantômas odbija da ponovi stereotip i umjesto afirmacije (etičkih kanona) uvodi sumnju, osjećaj nelagode
propitivanja, opšteg nepouzdanja.
(Izvor:Vijesti)
