U autorskom tekstu za briselski portal Euraktiv, Kokalis i Fon Kramon su naveli da neke zemlje koje žele da postanu članice EU ne uspijevaju da ispune standarde kada je u pitanju zagađivanje vazduha iz elektrana na ugalj, "a kamoli da krenu na put ka dekarbonizaciji“.

"Kao predstavnici građana EU, vjerujemo da EU mora da pojača insistiranje da zemlje smanje zagađenje i da ispune zahtjeve u vezi s emisijama“, naveli su Kokalis i Fon Kramon, a njihov apel podržalo je još 30-ak evroparlamentaraca.

Ključnu ulogu u tome može, prema njihovom mišljenju, imati Ugovor o Energetskoj zajednici.

"To što je zemlje Zapadnog Balkana trebalo da se pripreme za primenu Direktive o velikim postrojenjima za sagorijevanje od 2005. kada su se pridružile Energetskoj zajednici je jedna stvar, ali to što EU preduzima vrlo malo da obeshrabri tako flagrantno nepoštovanje je zaista hitno pitanje – pitanje javnog zdravlja i životne sredine“, napisali su poslanici Evropskog parlamenta.

Prema njihovom mišljenju, mehanizam za rješavanje sporova koji predvidja Ugovor o Energetskoj zajednici je dovoljno jak alat da se zemlje natjeraju da ispune zahtjeve.

Ti zahtjevi se ne ispunjavaju već tri godine zaredom, naveli su poslanici ističući da zemlje znaju da zbog toga neće trpjeti srazmjerne posljedice, kao što su novčane kazne koje su se pokazale efikasnim u EU.

"Zbog toga je od najveće važnosti jačanje Ugovora o energetskoj zajednici. Pokazalo se da je to ključni instrument u unapređenju primene zakona EU u energetskom sektoru u zemljama potpisnicama i nedavno smo pisali komesaru EU za energetiku da podstakne njegovo bolje sprovođenje“, napisali su evroparlamentarci.

Kokalis i Fon Kramon su ocijenili da ako se ne smanji jaz u kontroli zagađenja i opštim klimatskim ciljevima izmedju EU i njenih susjeda može doći do urušavanja ambicije i kredibilnosti bloka, "što se mora izbjeći“.

"Elektrane na ugalj na Zapadnom Balkanu su slaba tačka EU“, ocijenli su evroparlamentarci.

Oni su podsjetili da je 2020. godine 18 termoelektrana na Zapadnom Balkanu emitovalo 2,5 puta više sumpor-dioksida nego 221 postrojenje u cijeloj EU.

Procjenjuje se da je zbog zagađenja vazduha iz elektrana na ugalj na Zapadnom Balkanu od 2018. do 2020. umrlo najmanje 19.000 ljudi, od čega je 12.000 smrti posljedica prekoračenja zakonski obavezujućih limita propisanih Direktivom o velikim postrojenjima za sagorijevanje.

Ovaj zakon je u EU već dva puta zamijenjen kako bi se uvela stroža ograničenja, ali je na Zapadnom Balkanu stupio na snagu tek 2018.

"Elektrane na ugalj koje poštuju Direktivu o velikim postrojenjima za sagorijevanje i dalje utiču na zdravlje, ali one koje ne poštuju nepotrebno pogoršavaju zdravlje i povećavaju broj preranih smrti“, navodi se u tekstu.

Više od polovine smrtnih slučajeva koji se mogu spriječiti bili su u EU, koja uvozi osam odsto struje proizvedene u tim fabrikama.

Najteže su pogođene Italija, Mađarska, Rumunija, Grčka, Bugarska i Hrvatska.

"EU tako istovremeno koristi prednosti jeftine električne energije proizvedene u tim elektranama i plaća značajne zdravstvene troškove“, istakli su Kokalis i Fon Kramon.

Oni dalje navode da električna energija uvezena iz zemalja Zapadnog Balkana čini samo 0,3 odsto ukupne potrošnje struje u EU, ali da su emisije sumpor-dioksida povezane s tim uvozom iznosile 50 odsto ukupne emisije SO2 iz svih postrojenja u EU 2020. godine.

To je zato što proizvodnja električne energije na Zapadnom Balkanu sadrži oko 300 puta više SO2 nego u EU.