Nedavno je u izdanju Instituta za međunarodnu privredu i politiku objavljeno drugo, dopunjeno izdanje knjige „Srpska naučna dijaspora“ doktora Vladimira Grčića. Prva studija o srpskim stručnjacima i ekspertima u emigraciji objavljena je na engleskom jeziku, kako bi, kaže njen autor, upoznao svjetsku javnost sa snagom i bogatstvom srpskih „mozgova“ koji su se iselili iz Srbije, pišu "Novosti".
- Srbija danas u inostranstvu, na svim kontinentima, ima 30.000 intelektualaca, stručnjaka, profesora, studenata, naučnika, koji daju veliki doprinos razvoju tih država. U Evropi imamo 4.000, a u Americi čak 6.000 naučnika, od čega 35 akademika. Srpskih naučnika ima mnogo u Kanadi, Nemačkoj i sve više u Velikoj Britaniji, gdje na Kembridžu studira 24 naših mladih ljudi - nabraja dr Grečić.
Srpska istorija kazuje da su Obrenovići školovali svoje visoke činovnike, profesore i naučnike po Evropi, po Beču, Pešti i Pragu, a da su se Karađorđevići obrazovali najčešće u Rusiji, Švajcarskoj, Francuskoj. Uostalom, u evropskim metropolama tokom 19. veka izrasla je srpska elita koja se vratila kući i obilježila istoriju Srbije u prvoj polovini 20. vijeka. Sagovornik "Novosti" pominje i Mihaila Pupina i Nikolu Teslu, koji su sa Starog kontinenta otišli u SAD i postali svjetski naučnici.
- Istorija iseljavanja srpskih naučnika je ponajviše vezana za Ameriku, jer je tamo otišao najveći broj njih. U prvoj generaciji srpskih doseljenika od 1900. godine bilo je dosta školovanih ljudi, koji su radili u važnim kompanijama ili otvarali svoja preduzeća. Dio te elite bili su istoričari - dr Majkl Boro Petrović i Aleks Dragnić, psihijatar dr Paja (Rado) Radosavljević i prota Nikolaj Velimirović. Jedan od njih, Nikola Jovanović, poslat je, na primjer, iz SAD 1906. godine u Beč da posreduje u srpsko-austrijskim pregovorima poslije Carinskog rata. Zbog ratova i promjene useljeničke politike, SAD su opet počele da uzimaju naše intelektualce početkom sedamdesetih godina - objašnjava Vladimir Grečić.
U vrijeme Titovog samoupravljanja država je brinula o izvozu stručnjaka. Služba za zapošljavanje u inostranstvu je organizovala odlazak na rad i rješavala sva pravna pitanja statusa naših stručnjaka u svijetu. Zavod za naučnu, tehničku, kulturnu i prosvetnu saradnju je koordinirao rad naših naučnika koji su odlazili u svijet. Mnogi od njih su, na primjer, učestvovali u misijama OUN ili u raznim komisijama Evropske zajednice kao eksperti za tehničku pomoć.
Devedesetih godina prošlog vijeka, sa ratovima, kreće i novi, veliki talas odlaska obrazovanih ljudi.
- Iz Srbije se poslednjih godina iselilo čak 10.000 naučnika, profesora i eksperata, što je ugrozilo opstanak srpske nauke. Time je ugašeno i naše znanje kao faktor razvoja zemlje. Naši ljudi su postali dio nacionalnog blaga tuđih zemalja. Samo za četiri godine u SAD je doktoriralo 450 naših ljudi - pominje dr Grečić.
Koliko vrijedi ta srpska pamet koju decenijama izvozimo?
- Britanci su izračunali da školovanje jednog intelektualca vrijedi najmanje 300.000 evra. Srbija je, tako, iseljavanjem 30.000 obrazovanih ljudi poklonila Sjevernoj Americi i Evropi devet milijardi evra, koliko je dala za njihovo obrazovanje. To je kapital koji se ne može povratiti niti iskoristiti kao investicija u dugoročne programe razvoja zemlje. Po stepenu brige za svoje naučnike u svijetu Srbija je vjerovatno najgora država na planeti! - kategoričan je dr Grečić.
To dokazuje i činjenicom da je Svetski ekonomski forum sproveo obimno istraživanje u kome je tražio odgovore na pitanja da li Srbija čini nešto da zadrži svoje talentovane i obrazovane ljude i šta čini da takve ljude povrati? Iz dobijenih odgovora zaključeno je da naša zemlja ni o jednom od ovih pitanja ne čini ništa - od 144 anketirane države zauzela je 141 mesto.
I, kao zaključak, dr Grečić navodi:
- U Srbiji danas ne postoji nijedna državna institucija koja brine o našim mozgovima u svijetu!
