Zloupotreba droga je globalni problem i predstavlja prijetnju za bezbjednost i zdravlje kako pojedinaca, tako i društava.

Da je droga lako dostupna đacima potvrđuje i nedavni primjer kada je Centar za građansko obrazovanje podnio inicijativu Upravi policije za procesuiranje slučajeva prodaje psihoaktivnih supstanci u neposrednoj blizini obrazovnih ustanova. Kako su tada saopštili, aktivisti CGO-a su zabilježili da se na tim mjestima nalazi reklamni materijal sa QR kodovima sa katalozima i kontaktima za kupovinu psihoaktivnih supstanci. Nakon toga policija je na jednoj od lokacija u Podgorici otkrila reklamni materijal u vidu naljepnica, koji je sadržao QR kod povezan sa mogućnošću nabavke psihoaktivnih supstanci. Policija radi na rasvjetljavanju ovog slučaja.

Činjenica je da su mladi sve ranije izloženi riziku sa posljedicama konzumacije narkotika, te će crnogorsko društvo tek da se susretne sa tim problemom.

“Prvo iskustvo sa konzumiranjem kokaina mladi u Crnoj Gori dožive već sa 14 godina, a nekada i ranije”, ponovio je juče za Gradsku RTV specijalista psihijatrije dr Ljubinko Kaluđerović.

On je upozorio da je dok je lako ući u svijet bolesti zavisnosti, izlazak iz njega zahtijeva dugotrajan proces rada koji zavisi od spremnosti pacijenta da pokrene promjene i povrati izgubljeni identitet.

“Posljedice konzumiranja psihoaktivnih supstanci su brojne i često takvi pacijenti završe u bolnici, zatvoru, a nerijetko i na najtragičniji način – gubitkom života”, naglasio je Kaluđerović.

Kako bi se u najvećoj mjeri smanjio ruzik od zloupotreba droga Ministarstvo zdravlja je najavilo da će u narednom periodu biti usvojena Strategija za droge za period od 2024 – 2027 godine.

“Akcenat se stavlja na rad primarno sa mladima i njihovim porodicama, jer se u tom slučaju prevencija prve upotrebe i korišćenja smatra uspješnom. Očekuje se da kroz programe prevencije mladi uspiju da razviju vještine samopomoći, životne vrijednosti i snagu i rezilijentnost, a da sa porodicom izgrade sistem podrške”, navodi se u Vladinom dokumentu.

Posebno naglašavaju da je ključno da porodica bude uključena u ovakav proces, značajno je i uključenje i aktivno angažovanje osoba koje rade sa osobama koje koriste droge. Predviđa se da će ova grupa biti brojnija u odnosu na ostale.

U prilog svemu navedenom da mladi moraju biti primarna grupa u fokusu prevencije, izdvajaju neke od značajnih podataka iz – Evropskog školskog istraživanja o upotrebi psihoaktivnih supstanci i nehemijskih sredstava zavisnosti ESPAD.

“Prema nalazima istraživanja, kada je u pitanju percepcija dostupnosti supstanci, skoro tri od deset učenika (27 odsto) smatra bi lako nabavili kanabis kad bi to željeli. Gotovo jedan od tri dječaka smatra da bi lako nabavili kanabis kad bi to željeli (29 odsto), kao i četvrtina djevojčica (24 odsto)”, pokazalo je istraživanje.

Kada je u pitanju ekstazi, odnosno varijanta ekstazija koja se naziva MDMA, jednak procenat dječaka i djevojčica smatra da bi lako nabavili ekstazi/MDMA ukoliko bi to željeli – 18 odsto. Dakle, skoro svaki peti učenik u Crnoj Gori percipira ekstazi/MDMA lako dostupnom supstancom.

“Kada je riječ o kokainu, jednak procenat dječaka i djevojčica smatra da bi lako nabavili kokain ukoliko bi to željeli – 15 odsto. Znači, skoro tri od 20 učenika u Crnoj Gori doživljava kokain lako dostupnim”, ističe e o istraživanju.

Prema nalazima tog istraživanja, kada se govori o upotrebi psihoaktivnih supstanci, i to konkretno kanabisa, amfetamina, kokaina, kreka, ekstazija/MDMA, LSD ili druge halucinogene droge, heroina i GHB-a, više nego jedan u deset učenika koristio je neku od navedenih droga do svoje šesnaeste godine. Dječaci su to činili češće – skoro tri od 20 dječaka.

Kako se isti indikator izračunava od početka implementacije ESPAD istraživanja, moguće je pratiti trend i u Crnoj Gori od 2008. do 2019. godine. Kod dječaka je nakon značajnog porasta između prva dva kruga istraživanja i kasnije, došlo do stagnacije, odnosno jednak procenat učenika je probao neku ilegalnu drogu u posljednja dva kruga istraživanja”, naglašeno je u istraživanju.

Kod djevojčica, prevalence učenica koje su probale neku drogu rasla je kontinuirano, za jedan procenat između prva dva kruga istraživanja, a potom za dva procenta između sljedećih krugova.

Upozorava se da dosadašnja iskustva ukazuju na nedovoljnu informisanost roditelja o ovom problem (neprepoznavanje – dug period identifikacije narkomanije u porodici), čime se smanjuje njihovo efikasnije učešće u prevenciji, pa postoji potreba za boljom informisanošću.

U Crnoj Gori je prvi krug ESPAD istraživanja sproveden 2008. godine, u okviru vanrednog kruga istraživanja u kome su učestvovale države Zapadnog Balkana. Drugi krug je sproveden 2011. godine, treći 2015. godine, dok je primjenom ESPAD 2019 studije Crna Gora po četvrti put sprovela internacionalno komparabilnu studiju u oblasti upotrebe psihoaktivnih supstanci i nehemijskih sredstava zavisnosti.

Iz Vlade ističu da izvještaj ESPAD 2019 predstavlja detaljni prikaz rezultata istraživanja, koje je sprovedeno na nacionalno reprezentativnom uzorku 6.776 učenika prvog razreda iz 51 srednje škole (301 odjeljenje) iz svih opština u Crnoj Gori.

U izvještaju su prezentovane informacije o percipiranoj dostupnosti supstanci, upotrebi supstanci na ranom uzrastu, procjene prevalence upotrebe supstanci (cigarete, alkohol, droge, inhalanti, nove psihoaktivne supstance, trankvilizeri i sedativi, energetski napici).

“Deskriptivne informacije uključuju indikatore intenzivne i visokorizične upotrebe supstanci, procjenu prevalence kockanja za novac uključujući i online kockanje, procjenu proporcije ekscesivnih ili problematičnih obrazaca kockanja među onima koji kockaju, procjenu učestale upotrebe socijalnih medija i igranja igrica, kao i samo percepcije njihove visokorizične upotrebe”, kazali su iz Vlade.

U toku je priprema projekta ESPAD 2024, koji će biti realizovan u okviru IPA8 projekta za zemlje Zapadnog Balkana.

Institut za javno zdravlje Crne Gore (IJZCG), u saradnji sa Evropskim centrom za monitoring droga i zavisnosti od droga (EMCDDA) od 27. maja ove godine sprovodi Evropsko internet istraživanje o drogama (EWSD 2024).

Cilj istraživanja, kako su naveli iz Instituta, je prikupljanje informacija i preciznije razumijevanje prakse i obrazaca upotrebe droga širom Evrope, kao i stavova o određenim pitanjima od interesa za javno zdravlje.

CdM